De verdozingsdiscussie die in alle hevigheid is opgelaaid nu een Kamermeerderheid een stop wil op de bouw van nieuwe distributiecentra, baart Peije Bruil (ARCUSplus) grote zorgen, want in Den Haag wordt volgens hem volledig voorbij gegaan aan de belangrijke rol van de logistiek als smeerolie van de economie. Daar blijft het niet bij, want de logistiek loopt tegen nog meer barrières die de verdere groei van de sector danig in de weg zitten, constateert Bruil. 

In de afgelopen jaren schreef ik voor logistiek.nl twee artikelen over het Nederlandse vestigingsklimaat voor logistieke bedrijven. De teneur van deze artikelen was niet al te positief. Minder ruimte, afnemend maatschappelijk draagvlak en een groeiend tekort aan personeel stelden de sector op de proef. Maar hoe staan de zaken er nu voor? Is de dalende trend inmiddels omgebogen? Of juist niet?
Het antwoord op deze vraag is natuurlijk wel duidelijk. De boeren in ons land hebben het zwaar, de tuinbouw kampt met problemen, maar dat geldt net zo goed voor de logistieke sector. Ook deze sector ligt continu onder het vergrootglas. Rondom de markt domineren termen als ‘bouwstop’, ‘restrictiever beleid’ en ‘paal en perk stellen’. En inmiddels is het vinden van een geschikte locatie voor een distributiecentrum een haast onmogelijke opgave. Wat is er toch allemaal aan de hand? Een ‘Tour de Horizon’ door het logistieke landschap, inclusief een aantal lichtpunten.

Toenemende vergrijzing

Niet aan voldoende mensen kunnen komen, dat was vooral het probleem van de populairste logistieke hotspotlocaties, zoals Schiphol, Roosendaal, Tilburg en Venlo. Maar er lag dan altijd nog plan B op de plank. Zoek de ruimte op in de polder, het oosten of het noorden. ‘Das war einmal’! Overal in Nederland moet je goed logistiek personeel met een lampje zoeken. Of het nou de chauffeur is, de planner of de medewerker binnendienst. Vergrijzing en ontgroening slaan hard toe. Plus de concurrentie met andere sectoren. Het matige imago van de logistiek? Staat nog recht overeind! De slecht bereikbare, saaie en monofunctionele bedrijventerreinen, waar in het recente verleden veel ‘dozen’ zijn neergezet, helpen daar ook niet bij.

Brownfields uitverkocht

Overigens, geschikte locaties voor de logistiek zijn eveneens ontzettend schaars. Kavels en XL-kavels zijn door de sterke en omvangrijke marktvraag razendsnel uitgegeven. Nieuwe ontwikkelingen komen op dit moment maar mondjesmaat tot stand. En de brownfields zijn wel zo’n beetje uitverkocht. Tenzij Stadskanaal of Ommen opties zijn. Kortom, qua schaarste aan mensen en meters staan de seinen inmiddels wel op donkerrood.

Weinig draagvlak voor logistiek

Als logistiek dienstverlener, verlader of retailer kun je je een distributiecentrum dus al bijna nergens meer vestigen in Nederland. En stel dat het tóch lukt; bent je dan eigenlijk wel welkom? Het lijkt er steeds minder op. Draagvlak voor de logistiek is er nauwelijks meer. De weerstand neemt eigenlijk alleen maar toe. De dozen zijn in de ogen van velen niet alleen lelijk, maar vreten ook ruimte en trekken veel verkeer aan. Al die ‘troep’ wordt opgeslagen voor buitenlandse markten. En het aantal banen per hectare is laag. Deze banen worden bovendien getypeerd als lowtech en ingevuld door arbeidsmigranten.
Tja, wat kun je daar nu mee als gemiddelde wethouder Economische Zaken? Dat past helemaal niet in het duurzame, hoogwaardige en schone wensbeeld van een unieke (top)regio! De ‘verdozing’ en ‘verrommeling’ van het landschap moet dus tot stilstand worden gebracht. Dat vinden overigens niet alleen omwonenden die geconfronteerd worden met nieuwe plannen. Ook de media, Kamerleden, hoogleraren, Rijksadviseurs en andere ‘experts’ stoken het vuurtje op. De perikelen met Facebook in Zeewolde, hoewel dit een datacenter betrof, droegen overigens niet bij aan enige positieve beeldvorming.

Logistiek onder steeds hogere druk

Minder draagvlak en meer schaarste aan personeel en ruimte zetten de logistieke sector dus onder steeds grotere druk. Maar hier blijft het niet bij. Er kan nog een hele waslijst ‘crises’ aan worden toegevoegd. Om te beginnen de energie. Een basisvoorziening als stroom is tegenwoordig geen zekerheid meer. Intussen stijgen de energieprijzen maar door en door. De transportkosten gaan hierin overigens moeiteloos mee. En wat te denken van grondstoffen? Indien je als ondernemer überhaupt een bouwlocatie hebt gevonden, zal het bouwen van een faciliteit een flinke aanslag vormen op de portemonnee. Mits je dus een bouwvergunning en een beschikbare bouwer hebt. We hebben immers ook het stikstofprobleem nog als ‘dealbreaker’.

Arrest van Didam

Last but not least moet sinds kort ook rekening worden gehouden met het Didam-arrest. Hiermee wordt beoogd het uitgifteproces van kavels eerlijker en transparanter te laten verlopen. Maar uiteraard gaat dit gepaard met het nodige papierwerk en aanverwante bureaucratie. Menig gemeente gaat voor de uitgifte van haar laatste kavels over tot het gebruik van tenders. Een goed gesprek met de acquisiteur zit er niet meer in, je komt als ondernemer eerder met een jurist aan tafel te zitten.

Rem op groei XXL-logistiek

Verdere groei van de logistiek lijkt door alle bovenstaande barrières bijna onmogelijk. Het slot zit erop. De overheid zou, mede gezien het belang van de logistiek voor onze economie, de helpende hand kunnen bieden. Zo werkt het evenwel niet in de praktijk. We signaleren bij overheden namelijk andere ambities. Men wil woningen en een duurzame en circulaire voorloper zijn. Eventueel aan te trekken bedrijven moeten (dus) schoon, slim en groen zijn. Volume is daarbij steeds minder van belang, het gaat om ‘waarde’. En inderdaad, op voorhand wordt de logistiek daarbij niet gezien als een sector met waarde.
Meerdere provincies hebben zich uitgesproken om een rem te zetten op de groei van (XXL)-logistiek. Gevoed door de maatschappelijke weerstand en negatieve beeldvorming bestaat er terughoudendheid om logistieke locaties te ontwikkelen. Gemeenteraden oreren over bedrijven met toegevoegde waarde en hopen op de komst van innovatieve maakbedrijven, scale-ups en campussen. En/of er worden bij uitgifte van kavels zeer specifieke eisen gesteld op het gebied van inrichting, bouw, energie en circulariteit. ‘Gaat u met uw reguliere distributiecentrum maar even een deurtje verder!’

Vernieuwing in ketens

Logistiek blijft groeien en houdt vele mensen aan het werk. Online omzetten groeien en vereisen meer magazijnruimte. De strategische positie en erkenning van Nederland als ‘Gateway’ blijft zorgen voor goederenstromen en logistieke activiteiten, geholpen door ontwikkelingen zoals Brexit, de pandemie, geopolitiek en opkomende markten. Ook veranderingen in bestaande logistieke netwerken en outsourcing door verladers stuwen de dynamiek.

Tegelijkertijd realiseren we duurzame, efficiënte en circulaire distributiecentra, soms al off-the-grid en met oog voor biodiversiteit, groen en water. Warehouses worden geautomatiseerd (‘digitaal wordt het nieuwe normaal’) en van robots voorzien, het opleidingsniveau van medewerkers neemt toe en wagenparken en schepen worden geëlektrificeerd. Innovatieve, data-gedreven startups introduceren vernieuwing in ketens. De daken van distributiecentra liggen vol met zonnepanelen. Stadsdistributie wordt gestimuleerd. De ontwikkeling van rail- en bargeterminals eveneens. Oftewel, logistiek is zoveel meer dan die grijze doos en een paar vrachtwagens. Logistiek creëert wel degelijk waarde.