Nederland kiest: groene slaapsta(n)d of gezond verstand?

Was Jutland echt zo erg? Toch altijd een welvarend deel van Europa, ruggengraat van de Deense economie, agrarisch power house met een rijke voedselproductie en vooral een draaischijf in Noord-Europa. Inmiddels getransformeerd tot hightech regio. Maar goed, waar hebben we het over. Vergeleken met nu was Nederland toen een baken van stabiliteit, zelfvertrouwen en voorspelbaarheid. Een ‘no-brainer’-locatie voor buitenlandse bedrijven. Goed scorend op alle relevante rankings. Banen werven was nog iets om trots op te zijn. Tweeëntwintig jaar later spelen we degradatievoetbal. Jutland is inmiddels out of our league. Hoe verder met vestigingslocatie Nederland?

Code rood voor ons vestigingsklimaat: uppercut door leegloop

We gaan binnenkort naar de stembus om over de toekomst van ons (Jut)land te beslissen. Intussen is onze energievoorziening onzekerder dan ooit, zijn geopolitieke verhoudingen flink verschoven en dreigt Europa als geheel misschien wel het ‘Jutland’ van de wereld te worden. Bedrijven klagen steen en been over het vestigingsklimaat. Bedrijfssluitingen halen vaker het nieuws dan nieuwe investeringen. En het zijn serieuze bedrijven die geheel of deels wegtrekken, waaronder veel basisindustrie: Accell, Boskalis, LyondellBasell, Gunvor, O-I, Vredestein en mogelijk Tata. De hoofdkantoren van Aegon, Shell, Unilever en RELX zijn we eerder al kwijtgeraakt. Vroeger met trots uitgesproken namen als iconen van ons vestigingsklimaat. Zelfs datacenters gaan nu liever naar Vlaanderen. Onze grote broer Duitsland kondigt intussen aan dat tot 2030 in zijn belangrijkste industrie, de automotive, meer dan 125.000 arbeidsplaatsen verdwijnen. Dit raakt Nederlandse toeleveranciers. Een productiestop bij Stellantis, de krimp bij Heineken, het houdt maar niet op.

Structureel gebrek aan People, Power en Place en dalend in de lijstjes

‘Banen, banen banen’ was ooit het credo voor het acquireren van buitenlandse investeringen. Dat arbeidsaanbod hebben we nu niet, evenmin als ruimte en energie. Nederland is daarin niet uniek. Volgens JLL kampen meerdere landen met dit ‘3P issue’, bestaande uit een gebrek aan People, Power en Place. Maar of dat zo blijft? Als meer bedrijven wegtrekken kan dat snel veranderen. Overigens, in de IMD World Competitiveness Ranking 2025 is Nederland inmiddels gezakt naar de tiende plaats en moet een vijftal Oost- en West-Aziatische landen voor laten gaan. By the way, Denemarken staat nog steeds op de vierde plaats in deze lijst. Ook in de WIPO Global Innovation Index ranking zit Nederland niet in de lift. Van een vierde plaats in 2015 zijn we daar inmiddels gezakt naar plaats acht.

Maken onze politici zich hier nu echt druk over?

Code rood? Vooral ondernemers luiden de noodklok. Politici leven in een andere werkelijkheid. We hebben immers al die groene, duurzame en innovatieve start-ups en scale-ups! Techleap to the rescue. Neem je havermelk-latte mee en log gezellig in. Eerst die transities, dan pas werken aan het verdienvermogen. En de werkloosheid is nog steeds laag; gaat prima zo! Tja, wat bieden politieke partijen als antwoord op het economisch tij en de dreigende onderstroom? Het lijkt meer op afbreken en ontmoedigen dan op aanjagen of stimuleren.

Oplossingen variëren van ‘brede welvaart’, circulariteit, het beperken van luchtvaart, verminderen van emissies, ontwikkelen van meer natuur, ‘duurzame groei en handel’, ‘economische systeemverandering’ tot herbestemming van terreinen voor groen en wonen. Mooie woorden, maar ze leveren weinig banen of export op. Meer dominee dan koopman! Onze glastuinbouw en vleesproductie mogen met gierende banden de grens over. Net als Tata Steel, ondanks de recente injectie van € 2 miljard. Liever bouwen we ‘Tatastad’. En wat te denken van de ‘tien nieuwe steden’ van jongeheer Jetten. Groene slaapsteden waarschijnlijk. De miljarden voor de woningbouw liggen dus wel klaar, ook bij ‘ome Frans’.

Prachtige doelen genoemd, maar meer realisme is broodnodig

Is het bovenstaande allemaal verstandig, betaalbaar, haalbaar en logisch? Het zijn prachtige doelen. Maar waar blijft het verhaal over groei, infrastructuur, havens, luchthavens en behoud van bedrijventerreinen? De crux is namelijk hoe we economisch fier overeind blijven in een snel veranderende en zeer competitieve wereld. Met BRICS en SOC is de wereld voorgoed veranderd. Realiseer u hoe vertakt en complex lever- en ontwikkelketens van bedrijven inmiddels zijn. Blijven we toekijken achter onze dijken, of doen we mee?

Verstandig lijkt ons om in de huidige geopolitieke ‘perfect storm’ geen overhaaste beslissingen te maken. Nieuwe verdienmodellen, zoals batterijen, wind en waterstof moeten zich nog echt bewijzen. Verdienmodellen die bovendien niet zo groen zijn als ze beloven. Onze kracht ligt elders. Dus eerst maar weer eens doen waar we altijd goed in waren. Met flexibiliteit, creativiteit en doorzettingsvermogen zijn we ver gekomen. Met internationaal ondernemen, overslag van goederenstromen en slimme en vooral bruikbare technologie. Ook onze ligging in Europa is een blijvend voordeel. Kijk naar Brainport: daar kunnen tot 115.000 nieuwe banen ontstaan in de komende 25 jaar.

Basis op orde brengen en gewoon eens goed uitvoeren

Nederland heeft alle ingrediënten voor succes, mits we ze gebruiken. Als we uitgaan van eigen kracht, focus, specialisatie en vooral met beide benen op de grond blijven, dan lonkt een breed welvarende toekomst. We blijven een gunstige ligging houden. We blijven onze talen spreken. We blijven een open blik houden. We blijven nieuwe toptechnologieën ontwikkelen. En we blijven ook nuchter. Onze vele familiebedrijven zijn daar bij uitstek goed in. En laten we vooral over de rand van ons bord heen blijven kijken. Laten we ook leren van Denemarken (en Jutland!). Die hebben, zonder Euro, vaak slimme en pragmatische ideeën. En we moeten ook niet vergeten relaties te onderhouden. Vroeger heette dat diplomatie. Dus terug naar de basis. Regeldruk, relaties, ruimte, wetgeving en belastingen, daar kun je prima op sturen als overheid. Beleid formuleren is daarbij één ding. De daadwerkelijke executie en implementatie vormen de echte uitdaging. Zij vergen doorzettings- en organisatiekracht. Hebben we dat nog in de polder?

Veel wijsheid gewenst bij uw keuze.